Jesienią 1918 państwa centralne się załamały. Austro-Węgry się rozpadły, a Niemcy 11 XI 1918 zawarły zawieszenie broni z mocarstwami zachodnimi. Na ziemiach polskich istniało w tym momencie kilka polskich ośrodków władzy: Rada Regencyjna w Warszawie, Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej w Lublinie, Komisja Likwidacyjna w Krakowie i Naczelna Rada Ludowa w Poznaniu. W dniu 11 XI 1918 Józef Piłsudski objął naczelne dowództwo nad wojskiem, a 14 XI został Tymczasowym Naczelnikiem Państwa. Powstające państwo polskie nie miało jeszcze ustalonych granic ani ustroju, armia dopiero zaczynała się tworzyć. Ziemie polskie były zrujnowane wojną. Państwo polskie obejmowało początkowo tylko byłą Kongresówkę i zachodnią część byłego zaboru austriackiego. Rzeczpospolita tworzyła się w ogniu walki na wszystkich granicach.
Na zachodzie Polacy zorganizowali powstania przeciw niemieckiemu zaborcy – w Wielkopolsce w grudniu 1918, na Śląsku w sierpniu 1919, sierpniu 1920 i maju 1921. Z ziem zaboru pruskiego tylko Pomorze zostało przyłączone do Polski pokojowo, w wyniku decyzji traktatu wersalskiego. Na południowym wschodzie wybuchła wojna z Ukraińcami o Galicję Wschodnią. Na południu toczyły się starcia z Czechosłowacją o Śląsk Cieszyński. Na północnym zachodzie doszło do konfliktu z Litwą o Wilno. Wreszcie na wschodzie rozpoczęła się wojna z Rosją Sowiecką.
Powstanie Wielkopolskie
Mimo klęski na froncie zachodnim i wycofania się z okupowanych terenów Kongresówki, Niemcy nie chcieli zrezygnować z Wielkopolski, Pomorza i Śląska. Tymczasem w dniach 3-5 XII obradował w Poznaniu Polski Sejm Dzielnicowy. Przybyło 1399 delegatów, którzy w otoczeniu tłumów poznaniaków i w asyście 235 skautów pełniących służbę porządkową przemaszerowali 3 XII 1918 z Fary do sali kina „Apollo”. Sejm jednogłośnie wyraził wolę przyłączenia ziem zaboru pruskiego do Polski i wybrał Naczelną Radę Ludową (NRL).
Politycy narodowo-demokratyczni skupieni w NRL liczyli na sprawiedliwy werdykt państw zachodnich prowadzących w Wersalu rozmowy z pokonanymi Niemcami. Oczekiwali, że wyzwolenie Wielkopolski, Pomorza i Śląska odbędzie się bez walki, na mocy traktatu pokojowego.
Równocześnie grupa młodych konspiratorów parła do powstania zbrojnego. W podziemiu działała POW ZP. Legalna formacja wartowniczo-ochronna Służba Straży i Bezpieczeństwa (SSiB) do której werbowano zdemobilizowanych żołnierzy, została całkowicie obsadzona przez Polaków. Polacy zdobyli większość w Radzie Robotników i Żołnierzy (RRŻ) garnizonu poznańskiego. Powstała ponadto nieskoszarowana formacja Straż Ludowa, podległa NRL.
Powstanie wybuchło nieoczekiwanie – 26 XII 1918 w Poznaniu zatrzymał się w trakcie podróży z Gdańska do Warszawy wielki patriota i światowej sławy pianista Ignacy Jan Paderewski, w towarzystwie alianckiej misji wojskowej. Przed Hotelem „Bazar” zgromadziły się tłumy Polaków. Cały Poznań był udekorowany flagami polskimi, brytyjskimi, francuskimi i amerykańskimi. Pod wieczór 27 XII zaczęli je zrywać żołnierze niemieccy. Pod Bazarem wybuchła strzelanina. W ciągu kilku dni Polacy opanowali wszystkie główne obiekty Poznania. Od początku w akcji tej czynnie uczestniczyli skauci, którzy zdobyli koszary artylerii w Forcie Grollman (na miejscu obecnego Placu Andersa). Uformowali się oni w Kompanię Harcerską ppor.
Wincentego Wierzejewskiego, która następnie weszła w skład 1 Pułku Strzelców Wielkopolskich (późniejszego 55).
W następnych dniach wyzwolona została prawie cała Wielkopolska. Zaczęły się tworzyć oddziały powstańcze. Początkowo formowały się one spontanicznie w małych miejscowościach z skautów i byłych żołnierzy. Dowództwo obejmował najstarszy stopniem wojskowy – na ogół sierżant czy podporucznik. Było dużo ludzi, dużo entuzjazmu, mało ciężkiej broni i mało doświadczonych dowódców. Panowała atmosfera braterstwa, do oficerów zwracano się nie per „pan”, ale w sposób przejęty z ruchu sokolskiego i skautowego – „druhu”. Dowództwo główne z Poznania sprawował mjr Stanisław Taczak. W dniu 16 I 1919 przekazał on dowodzenie przybyłemu z Warszawy gen. Józefowi Dowborowi-Muśnickiemu. Pod jego komendą luźne oddziały powstańcze zostały przekształcone w regularną armię o wysokiej dyscyplinie i wartości bojowej. Walki trwały do połowy lutego. Niemcy pod naciskiem mocarstw zachodnich zostały zmuszone do zawarcia zawieszenia broni z powstańcami w dniu 16 II 1919. Wyzwolona Wielkopolska znalazła się pod władzą NRL, a część oddziałów powstańczych ruszyła z kolei na pomoc do Lwowa. Po zawarciu Traktatu Wersalskiego 28 VI 1919 Wielkopolska oficjalnie przyłączona została do RP, a wojska powstańcze zjednoczone z resztą WP.
Kompania Harcerska w składzie 1 Pułku Strzelców została już w marcu 1919 przerzucona na front ukraiński. Walczyła tam do lipca, a później od IX 1919 do XII 1920 znajdowała się na froncie bolszewickim. W grudniu 1920 wróciła z wojennej tułaczki na stałe miejsce postoju 55 Pułku do Krotoszyna. Z pierwotnego składu, wskutek wielkich strat, pozostało już wówczas bardzo niewielu skautów-żołnierzy i kompania była harcerską tylko z nazwy.