W 1918 zakończyła się Wielka Wojna, upadły imperia Romanowów, Habsburgów i Hohenzollernów. Powstała niepodległa Polska - tworzyła się jednak ona w ogniu walk na wszystkich niemal granicach naokoło. Równocześnie zaczęto budowę fundamentów państwowości i normalnego życia, choć w warunkach chaosu, wyniszczenia gospodarki i ogólnego napięcia nie było to łatwe. Skauci-harcerze brali udział w walkach o niepodległość i granice, a jednocześnie zaczęto tworzyć zręby organizacji harcerskiej do pracy w wolnej Polsce.
Przed wybuchem powstania (XI-XII 1918 r.)
1-2 XI 1918 - w Lublinie obradował ogólnopolski ponadzaborowy Zjazd Harcerski. Uchwalono utworzenie jednolitego Związku Harcerstwa Polskiego. Faktyczne scalenie organizacyjne harcerstwa miało nastąpić jednak dopiero po zakończeniu walk. Reprezentantem Wielkopolski na Zjeździe był Wincenty Wierzejewski.
9 XI 1918 – w Niemczech wybuchła rewolucja, cesarz Wilhelm zrzekł się władzy. W Poznaniu powstała Rada Żołnierzy, początkowo zdominowana przez żołnierzy narodowości niemieckiej. Następnego dnia, 10 XI 1918, zarządzona została alarmowa zbiórka drużynowych skautowych w siedzibie GKS przy ul. Wielkie Garbary 53 (obecnie Garbary 28 – miejsce upamiętnione tablicą). Poznański skauting został postawiony w stan pogotowia.
11 XI 1918 – zostało zawarte zawieszenie broni na froncie zachodnim. Józef Piłsudski przejął w Warszawie władzę wojskową z rąk Rady Regencyjnej. W Poznaniu w siedzibie Głównej Kwatery Skautowej przy ul. Garbary zaczęła działać komenda i biuro werbunkowe Polskiej Organizacji Wojskowej Zaboru Pruskiego (POW ZP).
13 XI 1918 – „zamach na Ratusz” – bojownicy POW ZP pod dowództwem Henryka Śniegockiego wdarli się na salę obrad Rady Robotników i Żołnierzy, wymuszając wprowadzenie Polaków do jej składu. Odtąd Polacy mieli większość w Radzie, która w znacznym stopniu sprawowała faktyczną władzę w mieście i garnizonie.
14 XI 1918 - powstał Komisariat Naczelnej Rady Ludowej, zalążek polskiej władzy w Wielkopolsce.
XI-XII 1918 - w Poznaniu uformowały się rozbudowane polskie struktury wojskowe: legalne – Straż Ludowa oraz Służba Straży i Bezpieczeństwa, i nielegalne – POW ZP. We wszystkich mieli duży udział skauci. Około 15 XI POW ZP zajęła dwa opuszczone forty na prawym brzegu Warty - Fort Prittwitz (Reformatów) na Śródce i Fort Rauch (Rocha) przy moście Rocha. Zakwaterowano w nich dwie ochotnicze kompanie wojskowe POW.
3-5 XII 1918 - w sali kina „Apollo” obradował Polski Sejm Dzielnicowy, wyrażając wolę włączenia Wielkopolski, Pomorza, Śląska Górnego, Warmii i Mazur w skład niepodległej Polski. Obrady Sejmu były osłaniane przez skautów.
11 XII 1918 - w szkołach poznańskich rozpoczęto nauczanie w języku polskim.
Powstanie (27 XII 1918 r. - 16 II 1919 r.)
26 XII 1918 - do Poznania przybył Ignacy Jan Paderewski, witany entuzjastycznie przez tłumy Polaków. Skauci poznańscy po raz pierwszy od wiosny wystąpili w zwartych szeregach i w umundurowaniu. Miasto tonęło w flagach polskich oraz amerykańskich, brytyjskich i francuskich. Wieczorem Paderewski wygłosił przemówienie z okna hotelu „Bazar” do 50 000 poznaniaków. Następnego dnia, 27 XII 1918, odbywały się demonstracje polskie i niemieckie. Pod wieczór niemieccy nacjonaliści zaczęli zrywać flagi polskie i alianckie. Pod „Bazarem” padły pierwsze strzały. Strzelanina przerodziła się w ogólnopoznańskie, a następnie ogólnowielkopolskie powstanie Polaków przeciw zaborcy… Skauci od początku są w szeregach powstańców - starsi walczą z bronią w ręku, młodsi pełnią funkcje łączników i zwiadowców.
28 XII 1918 - Wincenty Wierzejewski zwołał zbiórkę alarmową skautów-peowiaków na ulicy Piekary. Zebrany tam stuosobowy oddział zajął z zaskoczenia Fort Grollmann (na miejscu obecnego Placu Andersa) , rozbrajając 200 żołnierzy niemieckich, zdobywając 4 armaty i 20 karabinów maszynowych. Skauci zakwaterowali się w Forcie i zorganizowali się w Kompanię Skautową pod dowództwem Wierzejewskiego. Tego samego dnia powstał Sztab Główny Wojsk Powstańczych z mjr Stanisławem Taczakiem na czele.
31 XII 1918 – ukazała się odezwa GKS wzywająca skautów powyżej 18 roku życia do wstępowania w szeregi Kompanii. Kompania jako oddział dyspozycyjny Komendy Miasta uczestniczyła w rozbrajaniu niemieckich transportów kolejowych na Dworcu Głównym.
6 I 1918 – szturm powstańców na lotnisko na Ławicy. W składzie grupy szturmowej były pododdziały z Kompanii Skautowej, w tym dwie sekcje karabinów maszynowych, którymi dowodzili skauci z 2 Drużyny Skautów – kapral Leon Bąbol i Henryk Śniegocki. Ławica została zdobyta – cały Poznań był odtąd wolny, a powstańcy weszli w posiadanie wielkiej ilości uzbrojenia i sprzętu wojskowego.
Styczeń 1918 - Kompania Skautowa stała się I kompanią 1 Pułku Strzelców Wielkopolskich.
26 I 1919 – na Placu Wolności w Poznaniu odbyła się uroczysta przysięga Dowództwa Głównego Powstania i 1 Pułku Strzelców Wielkopolskich.
27 I – 16 II 1919 Kompania Skautowa w składzie 1 Pułku brała udział w walkach na frontach Powstania Wielkopolskiego.
16 II 1919 - w Trewirze podpisano rozejm formalnie kończący działania zbrojne Powstania. Faktycznie jednak potyczki, a nawet regularne bitwy o pogranicze trwały aż do sierpnia. W wyniku Powstania większa część Wielkopolski została wyzwolona.
Na froncie galicyjskim (III-V 1919 r.)
Jednym z frontów walk o granice Polski był front galicyjski, gdzie w listopadzie 1918 roku wybuchły walki polsko-ukraińskie o Lwów, a następnie o całą Galicją Wschodnią regularna wojna między Polską a Zachodnioukraińską Republiką Ludową. Trudna sytuacja militarna pod Lwowem w marcu 1919 spowodowała, że konieczne było przysłanie posiłków z Wielkopolski.
14 III 1919 - Kompania Skautowa w składzie 1 Pułku Strzelców Wielkopolskich w ramach Grupy Wielkopolskiej gen. Daniela Konarzewskiego wyjechała do Galicji Wschodniej na front polsko-ukraiński.
18-20 III 1919 - Grupa Wielkopolska uczestniczyła w odpieraniu ofensywy Ukraińskiej Halickiej Armii (UHA) w rejonie Gródka Jagiellońskiego i Sądowej Wiszni, na strategicznej linii komunikacyjnej Przemyśl-Lwów. Kompania Skautowa wyróżniła się szczególnie 18 i 19 III w natarciach na silnie bronione przez UHA wsie Milatyn i Doliniany. Poniosła jednak duże straty sięgające 1/3 stanu osobowego. Działania Wielkopolan pomogły w przerwaniu blokady Lwowa.
19-10 IV 1919 - Grupa Wielkopolska brała udział w lokalnym natarciu pod Lwowem (Operacja „Jazda”).
15-20 V 1919 - Grupa uczestniczyła w wielkiej ofensywie polskiej przeciw UHA, zdobywając miasta Mikołajów i Stryj.
4 VI 1919 - w związku z groźbą niemieckiej agresji Grupa Wielkopolska została wycofana do Wielkopolski i skierowana na odcinek leszczyński.
Na zapleczu - Wielkopolska 1919-1920 r.
W dniu 23 III 1919 odbyły się po raz pierwszy powszechne, wolne, równe, tajne i bezpośrednie wybory do Rady Miasta. Jarogniew Drwęski zostaje wybrany prezydentem. Postępowała polonizacja instytucji miejskich i szkół. Ulice otrzymały polskie nazwy, obalono pruskie pomniki. W dniu 7 V 1919 został utworzony Uniwersytet Poznański (początkowo pn. Wszechnica Piastowska) - pierwsza uczelnia wyższa w Poznaniu. W dniu 28 VI 1919 podpisano traktat pokojowy w Wersalu kończący I wojnę światową – Poznań i Wielkopolska formalnie weszły w skład Rzeczypospolitej Polskiej. Postępowało scalanie Wojsk Wielkopolskich z Wojskiem Polskim. Życie codzienne było nadal trudne. W l. 1919-1920 utrzymywana była reglamentacja żywności i opału. Panowała drożyzna, rosły ceny, pieniądz tracił na wartości. W porywie patriotycznego entuzjazmu społeczeństwo polskie zbudowało Kopiec Wolności na Malcie. Miał on być częścią wielkiego kompleksu rekreacyjno-kulturowego pn. Park Narodowy, jednak okazał się pierwszym i ostatnim zrealizowanym obiektem tego projektu - na więcej nie starczyło sił i środków.
Po wyzwoleniu nastąpił ogromny wzrost liczebny harcerstwa w Poznaniu, powstały nowe drużyny, chętnych nie brakowało, problemem był jednak brak kadry do prowadzenia drużyn, bowiem większość starszych skautów była wciąż w służbie wojskowej. W efekcie praca drużyn po chwilowym entuzjazmie, znacznie osłabła. Obniżył się także poziom pracy 2 Drużyny Skautów. Nie brakowało jednak i zjawisk pozytywnych.
Marzec 1919 – powstała drużyna harcerzy na przedmieściu Główna, wówczas jeszcze poza granicami miasta Poznania. Przyjęła ona nazwę 1 DH „Piast” na pamiątkę pierwszej poznańskiej drużyny z 1913 roku. Pierwszym drużynowym został Edward Schulz.
29-30 III 1919 - w Poznaniu obradował zjazd drużynowych Wielkopolski, na którym zostaje podjęta uchwała o utworzeniu jednolitej organizacji harcerstwa męskiego i żeńskiego. Na miejsce GKS powstało Naczelnictwo Drużyn Harcerskich Wielkopolski – zalążek przyszłej Komendy Chorągwi Wielkopolskiej. Naczelnikiem harcerzy został Henryk Śniegocki. Odtąd termin „harcerz” upowszechnił się w miejsce dotychczasowego „skaut”.
3 V 1919 w Poznaniu z okazji Święta Konstytucji odbywa się przegląd drużyn harcerskich.
8-10 VI 1919 – zorganizowano kolejny zlot harcerski w Wierzenicy, pierwszy już w wolnej Polsce. Uczestniczyła w nim 2 PDH.
22 II 1920 – w Poznaniu obradował kolejny zjazd drużynowych wielkopolskich, w celu wcielenia w życie postanowień o tworzeniu jednolitego ogólnopolskiego ZHP. Powstał Oddział Wielkopolski ZHP podzielony na Chorągiew Harcerzy i Chorągiew Harcerek. Wszystkie drużyny męskie miasta Poznania tworzyły odtąd Hufiec Poznański Harcerzy, a drużyny żeńskie - Hufiec Poznański Harcerek.
W obronie kraju - 1920 r.
W roku 1920 najważniejszym frontem stał się front bolszewicki. Rosja Radziecka rozpoczęła wielką ofensywę, by „poprzez trupa białej Polski przenieść pożar światowej rewolucji do Europy”. Niepodległość Polski w drugim roku jej bytu została zagrożona. Armia Czerwona zbliżała latem 1920 się do Warszawy. W tym momencie nastąpiła patriotyczna mobilizacja społeczeństwa. W Poznaniu powstała Zachodnia Straż Obywatelska, organizowano dodatkowe szpitale wojskowe i ochotnicze oddziały wojskowe, zgłaszali się do nich licznie harcerze. W tym samym czasie rozstrzygała się kwestia przynależności do Polski Warmii i Mazur oraz Górnego Śląska.
Kompania Skautowa 1 Pułku Strzelców Wielkopolskich brała udział w walkach z Armią Czerwoną już od września 1919 na terenie Białorusi. Pułk został w międzyczasie przemianowany na 55 Pułk Piechoty. W miarę strat i napływu uzupełnień, Kompania traciła swój harcerski charakter. Pod koniec wojny nie było w niej niemal nikogo z początkowego składu.
1920 - Henryk Śniegocki brał udział w akcji plebiscytowej na Warmii i Mazurach.
10 VII 1920 - Naczelnictwo Drużyn Harcerskich Wielkopolski zarządza pogotowie. Z powodu braku konkretnych rozkazów, kilkuset skautów Poznania i całej Wielkopolski, zgłosiło się w tym samym czasie samorzutnie do różnych oddziałów wojskowych.
13 VII 1920 - Naczelnictwo Drużyn Harcerskich Wielkopolski ogłasza mobilizację. 330 harcerzy zgłasza się do obozu w Biedrusku, gdzie zostaje z nich uformowana kompania łączności. Po przeszkoleniu, przydzielono ich do różnych oddziałów wysyłanych na front. Najmłodsi pozostali w Poznaniu pełniąc służbę łączników i pomagając w placówkach Czerwonego Krzyża.
24 XII 1920 - 55 Pułk Piechoty z Kompanią Skautową po zakończeniu wojennego szlaku przybył do Krotoszyna na stałe miejsce dyslokacji podczas pokoju.
1921 - Henryk Śniegocki brał udział w akcji plebiscytowej na Górnym Śląsku.
|
CZEŚĆ ICH PAMIĘCI! |
W latach 1918-1921 w walkach o niepodległość i granice Rzeczypospolitej Polskiej brało udział 64 skautów 2 Drużyny im. Kazimierza Wielkiego ze Śródki, Chwaliszewa, Głównej i Zawad. Dziesięciu z nich poległo:
|
|
Siedmiu skautów 2 Drużyny zostało odznaczonych Krzyżami Walecznych:
|
 |