Zarys historii harcerstwa w prawobrzeżnym Poznaniu 1912-2007
Początki i boje o niepodległość (1912-1921)
Korzenie harcerstwa w prawobrzeżnym Poznaniu sięgają bezpośrednio początków skautingu poznańskiego i wielkopolskiego. W październiku 1912 w Poznaniu powstał zastęp „Poznań”, który na zbiórce w Noc Listopadową 30/31 XI 1912 na poznańskiej Malcie przekształcił się w Pierwszą Poznańską Drużynę Skautów „Piast”. W sierpniu 1913 drużyna została podzielona na trzy plutony - w skład Plutonu II weszła młodzież Chwaliszewa, Śródki, Zawad i Głównej. Wreszcie pod koniec roku Drużyna „Piast” liczyła już około 120 skautów, w związku z czym zdecydowano się na jej podział. W dniu 12 XII 1913 dotychczasowe plutony stały się drużynami, a drużyna Hufcem Skautów „Piast”. Pluton II odtąd był 2 Drużyną Skautów im. Kazimierza Wielkiego, zaś drużynowym - Henryk Śniegocki. Drużyna obejmowała młodzież Śródki, Chwaliszewa, Zagórza, Głównej, Żegrza i Łazarza. W momencie tworzenia się poznańskiego harcerstwa tereny dzisiejszej dzielnicy Poznań-Nowe Miasto były jednak ważnie nie tylko dla harcerzy z najbliższego sąsiedztwa. Prawobrzeżny Poznań obejmował wówczas jedynie Chwaliszewo, Ostrów Tumski i Śródkę, ale opodal na Malcie, w dolinie Cybiny rozciągały się lasy będące „Zieloną Harcówką” - tam z dala od oka pruskiej policji odbywały się zbiórki i ćwiczenia oraz ogniska, a liczne polskie zabytki (katedra, kościoły NMP, Św. Małgorzaty i Św. Jana) przypominały o piastowskiej historii Poznania. W okresie pierwszej wojny światowej skauci 2 DS Poznania brali czynny udział w działalności niepodległościowej przeciw niemieckiemu zaborcy - kolportażu ulotek, obchodach świąt narodowych, gromadzeniu broni. W latach 1918-1921 walczyli w Powstaniu Wielkopolskim, oraz innych walkach o niepodległość i granice Rzeczypospolitej. W bojach zginęło 10 skautów 2 DS.
W niepodległej Rzeczypospolitej (1921-1939)
W okresie międzywojennym prężnie działała 2 PDH na Śródce, powstały też nowe drużyny wraz z rozwojem miasta, m.in.: 3 PDH im. Piasta na Głównej, 11 PDH im. Kazimierza Pułaskiego na Starołęce, 26 PDH im. Henryka Sienkiewicza na Os. Warszawskim, 8 DH im. Jana III Sobieskiego w Kobylepolu. Utworzone zostały drużyny żeńskie: 10 PDH im. Karoliny Nieżychowskiej na Śródce i 13 PDH im. Wandy Chmurskiej na Osiedlu Warszawskim. W 1936 roku powstał II Hufiec Harcerzy Poznań Śródka obejmujący drużyny 2A, 2B, 3 i 26 oraz gromady zuchowe. Malta nadal była ulubionym miejscem zlotów poznańskich i wielkopolskich harcerzy. W 1923 roku odbył się tu Zlot X-lecia Harcerstwa Poznańskiego. Piętnaście lat później, w dniach 15-17 V 1937 zorganizowano na Malcie Jubileuszowy Zlot Poznańskich Harcerzy. Został wówczas odsłonięty pomnik ku czci harcerzy poległych w walkach o niepodległość 1918-1921.
II Wojna Światowa (1939-1945)
Rozwój harcerstwa został przerwany agresją Niemiec hitlerowskich. Harcerze i harcerki prawobrzeżnego Poznania od pierwszego do ostatniego dnia wojny uczestniczyli w walce obronnej i wyzwoleńczej, w mundurach i w konspiracji. Byli wśród żołnierzy Września, w Armii Krajowej, w Szarych Szeregach, w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie, w 1 i 2 Armii LWP, uczestniczyli także w cywilnej walce z okupantem, np. w tajnym nauczaniu, pomocy więźniom, kolportażu podziemnej prasy. Wielu z nich zginęło na frontach, w obozach koncentracyjnych oraz wskutek chorób i tułaczki. Na Głównej hitlerowcy założyli obóz koncentracyjny przejściowy, przez który przechodziła polska ludność wysiedlana z „Warthelandu” do „Generalnej Guberni”. Przez obóz ten przeszło także wielu harcerzy z całego Poznania. Okupanci zburzyli pomnik na Malcie.
Przerwana odbudowa (1945-1950)
Po wyzwoleniu nastąpiło żywiołowe odrodzenie harcerstwa. Odrodziły się drużyny przedwojenne i postały nowe. Obok starych ośrodków pracy harcerskiej powstały też nowe środowiska, między innymi: Antoninek, Rataje, Żegrze, Głuszyna, Krzesiny, Szczepankowo, Minikowo. W okresie 1945-1948 działały na prawym brzegu Warty trzy hufce: II Hufiec Harcerzy im. Kazimierza Wielkiego, XI Hufiec Harcerzy Łączności im. Kazimierza Pułaskiego oraz II Hufiec Harcerek. Znów odbywały się zloty, obozy, zbiórki. Harcerze uczestniczyli w odbudowie zniszczonego wojną kraju, w zagospodarowywaniu Ziem Odzyskanych, odtwarzali życie kulturalne. Na Malcie zamiast pomnika wzniesiono tymczasowo brzozowy krzyż. Niestety reżim komunistyczny na dłuższą metę nie zamierzał tolerować działalności harcerstwa, ruchu wychowującego młodzież w duchu służby Bogu, Polsce i bliźnim. W latach 1948-1950 stopniowo ograniczano możliwości działania harcerstwa, a w 1950 nastąpiła całkowita likwidacja.
Czasy stalinowskie - przerwa w działalności (1950-1956)
W latach 1950-1956 na terenie dzielnicy oficjalnie funkcjonowały tylko struktury tzw. Organizacji Harcerskiej ZMP, poza nazwą nie mające nic wspólnego z harcerstwem. Zakazane były zielone mundury, Krzyż i lilijka, wędrowanie z plecakiem, ogniska i zajęcia w terenie. Nieliczne grupki konspiratorów starały się w tych mrocznych latach o systematyczne odbudowywanie krzyża na Malcie i zapalanie pod nim zniczy, za co groziły surowe represje. Instruktorzy harcerscy sprzed 1948 roku byli aresztowani i inwigilowani przez UB. Zgromadzony wielkim wysiłkiem sprzęt harcerski został skonfiskowany.
Druga odbudowa I dekady PRL (1956-1989)
„Odwilż” 1956 roku umożliwiła kolejne odrodzenie harcerstwa. Na przełomie 1956 i 1957 roku żywiołowo zebrali się instruktorzy i harcerze środowisk, znów odbudowywano stare drużyny i powstawały nowe. W latach 1957-1960 harcerstwo na Nowym Mieście (bo od 1954 istniała już dzielnica administracyjna o tej nazwie) pracowało w ramach dwóch Hufców: II Poznań Śródka i XI Poznań Starołęka. Nie wszystko jednak udało się odtworzyć, część ducha sprzed 1949 już nigdy nie wróciła. W 1960 roku nastąpiła reorganizacja poznańskiego ZHP. Powstało pięć hufców pokrywających się z dzielnicami administracyjnymi miasta. Hufce II i XI połączono jako Hufiec Poznań-Nowe Miasto. W roku 1960 pierwszym komendantem Hufca został hm. Kazimierz Mielcarek. W roku 1962 funkcję tę przejął hm. Marian Orzech, który pełnił ją następnie przez prawie 30 lat. W 1964 roku Hufiec otrzymał sztandar, ufundowany przez mieszkających na Ratajach obywateli Bułgarii prowadzących tu ogrodnictwa. Sztandar ten jest używany do dzisiaj. W tym czasie Hufiec brał udział w akcjach chorągwianych, m.in. Akcji „Konin-63” i Akcji „Trzcianka-65”. Sztandarową imprezą była „Sztafeta Wyzwolenia” organizowana co roku w lutową rocznicę wyzwolenia Poznania spod okupacji hitlerowskiej. Dobrze układała się współpraca z jednostką Wojsk Lotniczych na Krzesinach. W 1968 roku Hufiec otrzymał teren w Parku Tysiąclecia nad Jeziorem Maltańskim wraz z nowoczesnym wówczas drewnianym budynkiem w tzw. technologii kanadyjskiej. Budynek ten stał się siedzibą Komendy i Ośrodkiem Harcerskim. Równocześnie jednak Hufiec zostaje zmuszony do przyjęcia imienia komunistycznego działacza młodzieżowego z czasów II wojny światowej, Janka Krasickiego. Na przełomie lat 60-tych i 70-tych dzielnica Nowe Miasto radykalnie zmieniła swe oblicze - powstał wielki zespół osiedli Spółdzielni Mieszkaniowej „Osiedle Młodych” na Ratajach. Powyrastały dziesiątki nowych bloków, powstały nowe szkoły, prawy brzeg Poznania stał się prawdziwie miejską dzielnicą. Zaczął się wielki rozwój liczebny Hufca, którego liczebność idzie wówczas w tysiące. Miało to dobre i złe strony. Hufiec dzielił losy całego ZHP, nie zawsze proste i jednoznaczne. Z jednej strony do dzielnicy napłynęło dużo „świeżej krwi”, młodych małżeństw, w tym dużo ludzi z żyłką społecznikowską. Spółdzielnia Mieszkaniowa starała się o zintegrowanie mieszkańców nowych osiedli, powstawały domy kultury, wspierano także harcerstwo. Z drugiej strony w latach 70-tych dał się odczuć odgórny nacisk na stworzenie „3 milionowego ZHP”. Powoduje to, że nie zawsze przynależność do ZHP była w pełni dobrowolna. W każdej szkole podstawowej i średniej działał szczep harcerski. Wiele drużyn było w istocie klasodrużynami, które pracowały na zasadzie wpół przymusowej, często zresztą niesystematycznie, tylko na pokaz. Tym niemniej w większości środowisk prowadzona była zdrowa harcerska działalność, unikająca indoktrynacji politycznej. Lata 80-te to burzliwy, ale bardzo twórczy okres odnowy i dyskusji o kształcie harcerstwa. Część instruktorów Hufca także zaangażowana była w nurt kontestujący ówczesne stanowisko komunistycznych władz ZHP, domagając się odnowy Związku. Uczestniczyli oni w działalności nurtu harcerstwa wywodzącego się z KIHAM – Kręgów Instruktorów Harcerskich im. Andrzeja Małkowskiego. Niektórych spotkały za to represje. W latach 1980-1982 znacznie zmniejszyła się formalna liczebność Hufca, rozwiązane zostały drużyny i szczepy istniejące tylko na papierze, poodchodzili instruktorzy traktujący harcerstwo jako dodatek do etatu w szkole, pozostali w większości ci, którzy prowadzili drużyny z pasji i powołania. W tym okresie nastąpiło też uporządkowanie numeracji drużyn harcerskich w Poznaniu, zaczęto powracać do starych tradycji harcerskich, przypominać udział harcerzy w walkach o niepodległość Polski 1918-1921 i 1939-1945. W 1978 roku na Malcie wzniesiono nowy Pomnik Poległych Harcerzy. Na początku lat 80-tych powstała stanica obozowa „Orle Gniazdo” w Imiołkach nad Jeziorem Lednickim. Bardzo widoczna w życiu hufca w tym okresie była też działalność Harcerskiego Klubu Turystycznego „Trakt”, który promował turystykę i krajoznawstwo, organizował ambitne obozy wędrowne, integrował środowiska i był swoistą niszą wolną od politycznej indoktrynacji.
Czasy najnowsze (OD 1989)
Przemiany w kraju w 1989 roku spowodowały też zmiany w Hufcu ZHP Poznań-Nowe Miasto. Nastąpił dalszy spadek liczebności, związany z zanikiem drużyn słabo działających. Środowiska zyskały pełną samodzielność programową. W 1989 komendantem Hufca został hm. Tomasz Ptaszyński, który pełnił tą funkcję do 1997 roku i ponownie od 1999 do 2006. W międzyczasie w latach 1997-1999 komendantem był hm. Przemysław Bobrowski. W 1995 Hufiec zakończył kampanię „Bohater” i zdobył nowe imię - Bolesława Chrobrego. Postać Chrobrego symbolizuje szczególne związki Hufca z piastowskimi początkami Państwa Polskiego: na terenie naszej dzielnicy leży Ostrów Tumski z dawnym grodem pierwszych Piastów i grobami Mieszka oraz Chrobrego w katedrze Św. Piotra i Pawła, baza w Imiołkach leży zaś na Szlaku Piastowskim, nad Jeziorem Lednickim. Od roku 1997 sztandarową imprezą Hufca stał się Biwak Hufcowy - trzydniowy zlot drużyn odbywany na przełomie września i października. W roku 2000 siedziba komendy została przeniesiona z Parku Tysiąclecia do wieżowca na Os. Jagiellońskim 12. W 2005 odbył się Zlot 45-lecia Hufca, a w 2006 zjazd, na którym komendantem został wybrany phm. Grzegorz Zieliński. Mimo społeczno-prawno-ekonomicznych uwarunkowań nie zawsze korzystnych dla harcerstwa, dzisiaj Hufiec Poznań-Nowe Miasto jest prężną wspólnotą około 600 zuchów, harcerzy, harcerzy starszych, wędrowników, instruktorów i seniorów. Obecnie, w 2007 roku, działa: 8 gromad zuchowych, 18 drużyn harcerskich różnych pionów wiekowych, 1 klub specjalnościowy i 3 kręgi seniorów. Organizowana jest akcja letnia i zimowa, kształcenie kadry, imprezy różnych typów. Hufiec jest jednym z silniejszych hufców ZHP w Poznaniu i całej Wielkopolsce. Od 2007 roku komendantką Hufca jest phm. Anna Pospieszna. Po 1989 roku historia harcerstwa na prawym brzegu Poznania przestała być w 100% tożsama z historią Hufca Poznań-Nowe Miasto. Po pierwsze bowiem, zaczęły tu działać także drużyny Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej. Po drugie, na terenie Nowego Miasta zaczęły działać drużyny ZHP innych hufców poznańskich (był nawet odrębny V Hufiec Poznań-Rataje w latach 1990-1996), podobnie jak kilka drużyn Hufca Poznań-Nowe Miasto działa poza obszarem dzielnicy.